Prof. Fuat Sezgin ve Dr. Ursula Sezgin Bilimler Tarihi Kütüphanesi
Kuruluş Süreci
Prof. Dr. Fuat Sezgin, hayatının yaklaşık son on yılında çalışmalarını uzun yıllar önce ayrılmak zorunda kaldığı Türkiye’ye taşımış ve bunun neticesinde, ilk önce İstanbul Gülhane Parkı içinde bulunan İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi açılmıştı (2008). Ardından Müze’nin faaliyetlerini desteklemek amacıyla Prof. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı (İBTAV) kuruldu (2010). Fuat Sezgin’in Türkiye’deki çalışmaları, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi (FSMVÜ) bünyesinde İslam Bilim Tarihi Enstitüsü ve Bilim Tarihi Bölümü’nün açılması (2013) ile devam etti. Böylece FSMVÜ bünyesinde İslam bilim tarihi alanında lisans ve lisansüstü eğitim başlamış oldu. Fakat ilerleyen yaşına rağmen, Fuat Sezgin’in ülkesi için gerçekleştirmeyi düşündüğü başka projeler de vardı. Prof. Sezgin’in bundan sonraki hedefi, Almanya’da bulunan ve yaklaşık 60 bin kitaptan oluşan şahsi kütüphanesini Türkiye’ye getirmekti.
Prof. Sezgin, kurulması planlanan bilimler tarihi kütüphanesinin yeri için, Müze ve Bilim Tarihi Bölümü’ne yakın olması nedeniyle yine Gülhane Parkı’nı seçti. Böylece Gülhane Parkı; Kütüphane, Müze ve Bilim Tarihi Bölümü’yle birlikte, Türkiye’deki İslam bilim tarihi çalışmaları için bir merkez haline gelecekti. Bu amaçla, Gülhane Parkı içinde bulunan ve 19. yüzyılda Telgrafhane Binası olarak kurulan yapı, kütüphane olarak kullanılmak üzere 2017 yılında tarihî dokusuna uygun olarak restore edildi. Kütüphanede kitapların korunmasına yönelik nem kontrol sistemi ve Türkiye´de sayılı kütüphanede bulunan argon gazlı yangın söndürme sistemi kullanıldı.
Restorasyonun bitmesi üzerine, Prof. Fuat Sezgin Almanya’da bulunan şahsi kütüphanesini yeni kurulan kütüphaneye bağışladı. İlk aşamada, Prof. Sezgin’in kütüphanesinin yaklaşık üçte biri, Prof. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı’nın gayretleriyle Türkiye’ye getirildi ve restore edilen binaya yerleştirildi. Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı tarafından daha önce satın alınan 3 bin civarındaki kitap da kütüphaneye taşındı. Ardından Prof. Sezgin, İstanbul’da bulunan kitabevlerini dolaşıp tek tek seçerek kütüphane için yaklaşık 6.000 kitap satın aldı.
Fuat Sezgin, yapmış olduğu bütün hizmetleri şu cümle ile özetlemektedir: " Bunları geleceği değiştirmek, kıpırdatmak için yapıyorum. Ben bunu bütün insanlık için yapıyorum. Ama benim gizli ve esas hedefim memleketim, milletimdir..."
Prof. Fuat Sezgin´in eşi Dr. Ursula Sezgin, gerek kuruluş aşamasında gerek kuruluştan sonra yürütülen çalışmalarda kütüphanedeki çalışmalara daima destek verdi.
Kütüphanenin açılışı, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, İstanbul Valisi Ali Yerlikaya, Prof. Fuat Sezgin İBTAV Mütevelli Heyeti Üyesi Bilal Erdoğan, Prof. Fuat Sezgin İBTAV Başkanı Mecit Çetinkaya, İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Coşkun Yılmaz gibi isimlerin katılımıyla 5 Temmuz 2019’da gerçekleştirildi. Böylece ülkemiz ilk ve tek bilimler tarihi kütüphanesine kavuşmuş oldu.
Prof. Dr. Fuat Sezgin ve Dr. Ursula Sezgin Bilimler Tarihi Kütüphanesi, hafta içi 09:00-17:00 saatleri arasındaki okuyuculara hizmet vermektedir.
Koleksiyon
Prof. Fuat Sezgin ve Dr. Ursula Sezgin Bilimler Tarihi Kütüphanesi halihazırda yaklaşık 27.000 basılı yayına ev sahipliği yapmaktadır. Bu yayınların 21.000’i kitap, 6.000’i süreli yayınlardan oluşmaktadır. Kitaplar Türkçe, Arapça, İngilizce, Almanca, Fransızca, Farsça, Rusça gibi dillerdedir. Kütüphanede belirli sayıda yazma ve nadir eser de bulunmaktadır.
Kütüphanenin en önemli koleksiyonu, Prof. Sezgin’in Almanya’da kurmuş olduğu Arap-İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü tarafından yayımlanan tıpkıbasımlardan oluşmaktadır. Bu tıpkıbasımlar; İslam Matematik ve Astronomisi 101 cilt, İslam Coğrafyası 318 cilt, İslam’da Doğa Bilimleri 90 cilt, İslam Felsefesi 120 cilt, İslam Mimarisi 35 cilt, Tarih Yazımı yaklaşık 60 cilt, İslam’da Müzik Bilimi 8 cilt, İslam Tıbbı 95 cilt, İslam Dünyasında Nümizmatik 56 cilt, çeşitli Arapça eserlerinin bibliyografyaları 50 cilt, Arapça yazmaların tıpkıbasımları yaklaşık 150 cilt, Yabancı Seyahatnamelerde İslam Dünyası 79 cilt olmak üzere toplamda 1300 ciltten meydana gelmektedir.
Kütüphane çok değerli bir süreli yayınlar koleksiyonuna sahiptir. Süreli yayınlar, Batı ülkelerindeki oryantalist kurumlar tarafından yayımlanan dergiler ile çeşitli İslam ülkelerinde yayımlanan üniversite dergilerinden oluşmaktadır.
Kütüphane, bir bilimler tarihi kütüphanesi olması nedeniyle, önemli bir katalog ve bibliyografya bölümüne de ev sahipliği yapmaktadır. Söz konusu katalog ve bibliyografyalar, İslam bilim tarihi alanında çalışan araştırmacıların ihtiyaç duydukları yazmalar ile bu yazmalar hakkındaki modern çalışmalara ulaşmaları için vazgeçilmez başvuru kaynaklarıdır. Bu eserler; Türkiye, Arap ülkeleri, İran, Hindistan, Avrupa ülkeleri ve ABD’de bulunan Arapça yazma eserlerin katalog ve bibliyografyalarını kapsar.
Kütüphane koleksiyonunda yer alan, İslam dünyasıyla ilgili Türkçe, İngilizce, Arapça ve Farsça gibi dillerde yayımlanmış çeşitli ansiklopediler ile klasik ve modern birçok Arapça sözlük de yine İslam bilim tarihi araştırmacılarının vazgeçilmez başvuru kaynaklarıdır.
Kütüphaneyi alanında tek yapan özelliği ise matematik, astronomi, fizik, kimya, optik, mineroloji, botanik, tarım, zooloji, eczacılık, tıp, cerrahi, mekanik, askerî teknoloji, denizcilik, haritacılık ve sanat tarihi gibi çeşitli bilim tarihi alanlarındaki eserlere ev sahipliği yapmasıdır.
Kütüphanede; Kur’an ilimleri ve tefsirler, hadis ilimleri ve hadis koleksiyonları, fıkıh ve İslam hukuku, Tasavvuf, İslam felsefesi, Kelam ve İslam tarihi bölümleri de önemli bir yekûn tutmaktadır.
Coğrafyanın Prof. Fuat Sezgin’in üzerinde en çok mesai harcadığı İslam bilim tarihi alanı olması nedeniyle, İslam coğrafya tarihi çalışmaları kütüphanenin en geniş bölümlerinden biridir. Bu bölümde, klasik ve modern çeşitli coğrafya çalışmaları ve seyahatnameler bulunmaktadır.
Kütüphanenin Kullanımı
Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren kütüphanede kataloglama çalışmaları devam etmektedir. Kataloglamada, Bakanlığa bağlı kütüphanelerde kullanılan KOHA otomasyon sistemi ve Dewey tasnifi kullanılmaktadır.
Kütüphanenin Dewey Onlu Sınıflama sitemine göre tasnifi ve en çok kullanılan tasnif numaraları şu şekildedir:
000-099 Genel konular
010 Bibliyografya
020 Kütüphane
030 Genel ansiklopediler
050 Genel süreli yayınlar
060 Genel kuruluşlar ve müzecilik
070 Gazetecilik
080 Genel koleksiyonlar
090 Yazmalar ve nadir eserler
100-199 Felsefe ve psikoloji
110 Metafizik
120 Epistemoloji
140 Belirli felsefi okullar
150 Psikoloji
160 Mantık
170 Etik / Ahlak felsefesi
180 Antik, Ortaçağ, Doğu felsefesi
181.07 İslam felsefesi
190 Modern Batı felsefesi
200-299 Din
220 Kutsal Kitap
230 Hristiyan dinbilimi
240 Hristiyan ahlakı ve ibadetleri
250 Yerel Hristiyan kilise ve tarikatları
260 Hristiyan sosyal dinbilimi
270 Hristiyan kilisesi tarihi
280 Hristiyan tarikatları ve mezhepleri
290 Diğer dinler
297.1 Kur’an ve Kur’an ilimleri
297.2 Tefsir
297.3 Hadis
297.4 Akaid ve Kelam
297.5 Fıkıh, İslam hukuku
297.6 İslam mezhepleri
297.7 Tasavvuf ve tarikatler
297.8 İslam ahlakı
297.9 İslam dini tarihi ve Siyer
300-399 Toplum bilimleri
320 Siyasal bilimler
330 Ekonomi
340 Hukuk
350 Kamu yönetimi
370 Eğitim
380 Ticaret, iletişim, taşımacılık
390 Gelenekler, görgü, halkbilim
400-499 Dil ve dilbilim
410 Türk dili
420 İngilizce
430 Cermen dilleri, Almanca
440 Roman dilleri, Fransızca
450 İtalyan, Romen dilleri
460 İspanyol ve Portekiz dilleri
470 İtalik diller, Latince
480 Eski Yunanca
490 Diğer diller
492.7 Arapça sözlükler
500-599 Doğa bilimleri ve matematik
510 Matematik
520 Astronomi
530 Fizik
540 Kimya
550 Yer bilimleri
560 Palentoloji
570 Yaşam bilimleri
580 Bitki bilimleri
590 Hayvan bilimleri
600-699 Teknoloji
610 Tıp bilimleri
620 Mühendislik
630 Tarım
640 Ev ekonomisi ve aile yaşamı
650 Yönetim
660 Kimya mühendisliği
670 İmalat
680 Belirli ürünlerin imalatı
690 Binalar
700 Sanatlar
710 Kent ve peyzaj sanatları
720 Mimarlık
730 Plastik sanatlar, heykeltıraşlık
740 Çizgi sanatları
750 Resim sanatı
760 Grafik sanatlar, baskı işleri
770 Fotoğrafçılık
780 Müzik
790 Dinlence ve gösteri sanatları
800 Edebiyat ve retorik
810 Türkçe edebiyat
820 İngiliz edebiyatı
830 Cermen edebiyatları
840 Latin dillerinin edebiyatları
850 İtalyan, Romen edebiyatları
860 İspanyol ve Portekiz edebiyatı
870 İtalik dillerin edebiyatları
880 Yunan edebiyatı
892.7 Arap edebiyatı
900-999 Coğrafya ve tarih
910 Coğrafya ve seyahat
920 Biyografi, şecere
930 499’a kadar Eskiçağ
940 Genel Avrupa tarihi, Batı Avrupa
950 Genel Asya tarihi
960 Genel Afrika tarihi
970 Genel Kuzey Amerika tarihi
980 Genel Güney Amerika tarihi
990 Diğer bölgelerin genel tarihi
